Welke behandelingen zijn er voor endometriose?

Er bestaan behandelingen voor endometriose maar het kan nog niet worden genezen. Het is een chronische ziekte die zelfs na een volledige operatie kan terugkeren.

De therapeutische keuzes variëren van geval tot geval. Vóór alles bepaalt het beoogde doel deze keuze. Wil men onvruchtbaarheid behandelen of pijn bestrijden? Moet de ziekte zo radicaal mogelijk worden geëlimineerd en het risico op recidief worden verlaagd? Deze vragen worden besproken tijdens een gesprek met je arts zodat een specifieke behandeling op maat kan worden bepaald. Al naargelang de situatie worden één behandeling of verschillende behandelingen voorgesteld.

Er wordt vaak gezegd dat er evenveel vormen van endometriose als endometriosepatiënten zijn ... dus is er voor elke vrouw een individuele oplossing voor het probleem.

Eerst en vooral bestaan er behandelingen tegen de pijn:

Hormoontherapie

De hormonale behandeling is de belangrijkste behandeling. Endometriose is een hormoonafhankelijke ziekte (de endometriosehaarden worden gestimuleerd door hormonen tijdens de cyclus). Er moet dus worden begonnen met een hormonale behandeling gericht op het reguleren of verhinderen van het effect van deze hormonen op de endometrioseletsels teneinde ze te deactiveren. Het basisidee is om de menstruatie te onderdrukken (therapeutische amenorroe). Amenorroe induceert een duidelijke afname van de lokale ontsteking en verhindert de proliferatie van de endometriumcellen naar de kleine bloedvaten en zenuwen. De hormoontherapie stopt ook de reflux van de menstruatie door de eileiders. De keuze aan hormonen is groot. Het is dus mogelijk om de voor jou meest aangepaste molecule te vinden, met name de molecule met een maximale werkzaamheid en minimale bijwerkingen:


Deze keuze omvat oestrogeen-progestageenanticonceptiepillen (die zeer goed verdragen worden), progestagenen, vaginale ringen, hormonale spiraaltjes. De behandeling wordt beoordeeld en aangepast op basis van respons en tolerantie, meerdere keren indien nodig, tot op het moment dat de beste behandeling voor jou wordt gevonden.


Soms wordt een kunstmatige menopauze voorgesteld. Dit zijn GnRH-analogen die de hypofyse blokkeren en de synthese van oestrogeen sterk remmen, wat een tijdelijke kunstmatige menopauze induceert. Deze behandeling legt de endometriosehaarden droog. Zo kan men de pijn verlichten en de vorming van nieuwe haarden voorkomen. Deze behandeling veroorzaakt echter veel bijwerkingen: opvliegers, vermindering van de botmassa (osteoporose), stemmingswisselingen en vaginale droogheid. Om complicaties en bijwerkingen te voorkomen, wordt een hormonale behandeling met lage doses oestrogeen toegediend.

Pijnstillers

Endometriose is een ziekte die hormonaal wordt behandeld maar die ook tot het gebruik van pijnstillers noopt vanwege de pijn die het veroorzaakt. Men gebruikt vooral paracetamol, niet-steroïde anti-inflammatoire middelen en krachtigere pijnstillers van het zogenaamde niveau 2 (tramadol, codeïne, opiaten) om pijn te verminderen. Langdurig gebruik ervan moet worden beperkt vanwege bijwerkingen op maag en nieren.

Complementaire geneeskunde

Allopathische behandelingen die werken op de pijngeleiding kunnen worden aangevuld met complementaire therapieën die pijnstimuli kunnen blokkeren (acupunctuur, mesotherapie, transcutane neurostimulatie (TENS (zoals Livia)). Osteopathie, fasciatherapie, kinesitherapie, psychotherapie, hypnose, sofrologie ... zijn andere werkzame manieren om jezelf en je pijn te verzorgen. Sport en gezonde voedingspatronen zijn ook nuttig om de ontsteking te verminderen.

Chirurgie

Chirurgische behandeling kan nodig zijn wanneer de medische behandeling niet (meer) doeltreffend werkt bij pijn of dyspareunie, wanneer er sprake is van een aanzienlijke invloed op de levenskwaliteit, in sommige gevallen van onvruchtbaarheid of in het geval van complicaties (grote ovariumcyste, darmobstructie, aantasting van de urineleiders, blaas ...). De beslissing om te opereren, moet voor elk geval afzonderlijk worden besproken, vooral voor de complexe vormen (na validatie, indien mogelijk tijdens multidisciplinair overleg). De operatie wordt uitgevoerd door laparoscopie of robot (voor de complexe gevallen). De chirurg verwijdert zorgvuldig alle zichtbare endometriosehaarden zonder de naburige organen te beschadigen, indien mogelijk. Deze microchirurgische techniek is precies en moeilijk. Er wordt gebruikgemaakt van elektrische stroom of laser. Hoewel goedaardig, bemoeilijkt ernstige endometriose operaties om verschillende redenen: verklevingen tussen organen, de wijziging van de normale anatomische verhoudingen, de noodzaak om alle endometrioseletsels weg te nemen. Na de operatie kunnen complicaties optreden: blaasdisfunctie, rectovaginale fistel, loslating van de hechting van de darmen, tijdelijke darmomleiding (stoma), urethrale fistel, verminderde ovariële reserve ... Met chirurgie kan de pijn worden verbeterd bij 70-80% van de patiënten en in 50% van de gevallen kan binnen 12-18 maanden een zwangerschap worden verwacht.

Bijzondere gevallen van ernstige chronische pijn:

De pijn is afhankelijk van drie belangrijke elementen die interageren en aan de oorsprong liggen van een vicieuze cirkel.

Het letsel:

Endometriose irriteert het letselgebied, er vertrekt een pijnbericht naar de hersenen, die het bericht analyseren en spontane of meer doordachte reacties induceren om te proberen beter te worden. Het echte initiële mechanisme dat verantwoordelijk is voor de pijn is de zenuw die geklemd zit of “verstikt” wordt in het letsel. Na een tijdje wordt het letsel gevoelig en gaan de lokale uiteinden lijden. Deze pijn staat gelijk met "neuralgie".

Het lichaam:

De geïrriteerde zenuw veroorzaakt een reflexreactie van het weefsel dat hij bezenuwt: immobilisatie. Het weefsel (spieren, pezen, ligamenten) trekt zich samen en wordt op zijn beurt pijnlijk. Een orgaan dat weinig of niet beweegt, functioneert niet langer normaal, wat stoornissen, disfunctie (verstopping, pijn tijdens het plassen, pijn tijdens het vrijen ...) veroorzaakt. Alle bekkenweefsels die normaal elkaar trainen, kunnen worden verstoord, de immobiliteit verergert en veroorzaakt een steeds ergere pijn (progressie) tot soms blokkade van het bekken, lendenpijn en soms een pijnlijk gevoel door het hele lichaam.

Hersenen:

Ook al zit de pijn niet in het hoofd, toch heeft het hoofd een invloed op de pijn: de hersenen zijn een modulerende agens. Ze verzinnen de pijn niet maar moduleren het gevoel, wat het individuele aspect van het pijnfenomeen verklaart. Ons hart en onze hersenen hebben een pijngeheugen. Deze herinnering aan onze pijnlijke ervaringen uit het verleden kan de pijnberichten in de toekomst versterken. De hersenen kunnen een “vergrootglaseffect" veroorzaken, dat het pijngevoel versterkt.

Vermoeidheid bij endometriose is multifactorieel: pijn die vermoeit en veel energie vergt, stress, behandelingen en bijwerkingen ervan, slecht slapen, gebrek aan energie verhinderen elke heilzame lichamelijke activiteit voor een goede slaap. Vermoeidheid vermindert ons vermogen om de pijn te verdragen en te beheersen.

Ensuite, il existe une prise en charge de la douleur chronique :

Le point de départ est souvent un traitement médicamenteux approprié qui permet de résoudre le premier mécanisme de la douleur : le phénomène neuropathique. Deux familles de médicaments peuvent être utilisées à cet effet : les antiépileptiques et les antidépresseurs à visée antalgique.

Les antiépileptiques :

utilisés sont la Prégabaline (Lyrica) ou la Gabapentine (Neurontin). Certains médecins spécialisés en douleurs neurophatiques les conseillent pour des douleurs par à-coups (type coups de poignards). Ils jouent sur l’excitabilité des nerfs qui en souffrant décharge des informations algiques. Ils sont un équivalent de pansement le temps que le nerf puisse cicatriser.

Les antidépresseurs à visée antalgiques :

Certains médecins spécialisés en douleurs neurophatiques utilisent essentiellement l’Amitryptilline (Redomex). Ils boostent une voie de défense naturelle contre la douleur. Ils ne les proposent pas parce que les patientes souffrent de dépression, mais pour les douleurs en fond permanent ou type de brulure.

Ce sont des traitements de fond et non de crise. Les crises peuvent être traitées en complément par les antalgiques et les anti-inflammatoires comme déjà décrit dessus.

En complément il faut prendre en charge les autres facteurs associés qui entretiennent la douleur. La perte de la mobilité corporelle peut être traitée par des approches corporelles comme le yoga , l’ostéopathie, fascia-thérapie, mésothérapie, kinésithérapie, sport … L’entretien de l’information douloureuse par notre cerveau (« déprogrammation » par l’hypnose, psychothérapie, méditation, sophrologie, acupuncture etc … ). La prise en charge séparément des éléments à l’origine de la douleur ne permet pas d’obtenir un soulagement durable. Il faut associer médicaments et approches complémentaires, les uns ne pouvant pas remplacer les autres. L’objectif est d’entrer dans un cercle vertueux en trouvant les thérapies qui correspondent le mieux à chacune.

Behandeling van onvruchtbaarheid:

De behandeling door specialisten varieert op basis van de gevallen, zodat de beste indicaties voor behandeling gegeven kunnen worden. Eerst moet men zich ervan vergewissen of er geen andere oorzaak voor de onvruchtbaarheid bestaat (hormoonbalans, permeabiliteit van de eileiders, spermogram). In sommige gevallen kan een behandeling voor ovariële stimulatie met geslachtsgemeenschap of intra-uteriene inseminatie worden voorgesteld. Indien meerdere behandelingscycli falen, of bij aanwezigheid van ernstige endometriose of een andere ernstige oorzaak van onvruchtbaarheid, kan men een beroep doen op in-vitrofertilisatie (IVF). IVF bestaat uit een medicamenteuze stimulatie van de eierstokken, waarna een punctie met een naald wordt uitgevoerd om eicellen uit de eierstokken weg te nemen. Deze eicellen worden in het laboratorium bevrucht en de zo verkregen embryo’s worden enkele dagen later opnieuw in de baarmoeder geïmplanteerd.

Bij milde tot matige vormen: chirurgie lijkt zowel de natuurlijk vruchtbaarheid als de kansen op IVF-zwangerschap te kunnen verbeteren. In gevallen van ernstige/diepe endometriose: de resultaten van chirurgie op vruchtbaarheid konden nog niet voldoende worden vergeleken met de resultaten van IVF zonder voorafgaande chirurgie. De keuzes moeten geval per geval worden bekeken (op basis van verschillende criteria: leeftijd, erg pijnlijke vorm of risico op complicaties, andere cofactoren ...) voor het kiezen van het beste voorstel. In geval van hydrosalpinx (verwijding van de eileider met vloeistof of bloed) is een operatie aangewezen vóór IFV om de kansen op zwangerschap te verhogen en het risico op infectie door de punctie te verkleinen.

Bron: Wij willen de Mons Endometriosis Clinic bedanken voor het ter beschikking stellen van deze medische informatie.